Handhaving van de zzp-wet: 7 manieren om je voor te bereiden

Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst handhaven op schijnzelfstandigheid: zzp’ers die in de praktijk werknemers zijn. Hoe bereid je je hierop voor en wat zijn de gevolgen als je de wet DBA overtreedt? Je leest alle details in dit artikel, inclusief een handig overzicht van de criteria voor zzp’ers.

Onzekerheid bij werkgevers

Sinds de Belastingdienst bekendmaakte de zzp-wet te gaan handhaven, heerst er veel onzekerheid bij werkgevers. Ze zijn positief over het tegengaan van schijnzelfstandigheid, maar zijn bang voor de gevolgen. Denk bijvoorbeeld aan het verdwijnen van de flexibele schil en willekeurige handhaving. De grootste zorg is de onduidelijkheid: wanneer is iemand nu precies een zzp’er en wanneer een werknemer? Daarom zetten we hieronder de belangrijkste regels op een rij en delen we 7 tips om je hierop voor te bereiden.

Zo zit het met de wet DBA

De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) is ingegaan in 2016. Hierin staat wanneer een opdracht zelfstandig is en wanneer er sprake is van een arbeidsrelatie. Hoewel het doel van de wet was om voor meer helderheid te zorgen, was er in de praktijk juist meer onzekerheid en onduidelijkheid. Daarom heeft de Belastingdienst de afgelopen 8 jaar de wet DBA nog niet gehandhaafd.

Het grootste probleem was het woord ‘gezag’. In veel gevallen oefent een opdrachtgever gezag uit op een zzp’er, maar is het dan ook meteen een arbeidsrelatie? Inmiddels is hier meer duidelijkheid over door een aantal rechterlijke uitspraken. Hierbij heeft de Hoge Raad de opdracht gegeven om ook het begrip ‘in dienst van’ concreet te omschrijven.

Wat houdt de nieuwe wet VBAR in?

Dat heeft de minister gedaan in een nieuw wetsvoorstel: de wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie en Rechtsvermoeden (VBAR). Deze verduidelijkt de wet DBA door op basis van rechterlijke uitspraken de criteria voor een zzp’er helder op een rij te zetten. De wet VBAR is dus niet strenger dan de wet DBA. Wel komen er 3 criteria bij om te beoordelen of iemand een zzp’er of werknemer is:

• Werkinhoudelijke en organisatorische aansturing
  Dit betekent dat er sprake is van gezag, waardoor het geen zelfstandige opdracht is. Dat geldt in de volgende gevallen:
  
  • Je geeft als werkgever aanwijzingen en instructies aan de zelfstandige.
  • Hij of zij is verplicht om deze instructies uit te voeren.
  • Je controleert de werkzaamheden en bent bevoegd om in te grijpen als dat nodig is.

• Eigen rekening en risico
  Dit houdt in dat de financiële risico’s en resultaten bij de opdrachtnemer liggen. Ook is de zzp’er zelf verantwoordelijk voor gereedschap, hulpmiddelen en materialen. Zo niet, dan heb je te maken met een werknemer in plaats van een zelfstandige.
  
  
• Rechtsvermoeden van arbeidsovereenkomst
  Dit geldt als je als opdrachtgever minder dan 33 euro per uur betaalt aan een zelfstandige. In dat geval moet je kunnen aantonen waarom het om een zelfstandige opdracht en niet om een arbeidsrelatie gaat. Kun je dit niet? Dan is er sprake van een werknemer in plaats van een zzp’er.

De wet VBAR gaat waarschijnlijk in op 1 januari 2026. Dat is dus pas een jaar nadat de Belastingdienst begint met handhaven op schijnzelfstandigheid.

10 zzp-criteria uit de Deliveroo-uitspraak

Totdat de wet VBAR ingaat, is het het beste om uit te gaan van eerdere rechterlijke uitspraken rondom dit onderwerp. De belangrijkste is de Deliveroo-uitspraak, waarbij de Hoge Raad 10 criteria heeft vastgesteld om te bepalen of je te maken hebt met een zzp’er of werknemer. Ook andere rechters gebruiken sindsdien deze criteria. Het gaat om de volgende:

1. De aard en duur van de werkzaamheden 
2. De manier waarop de werkzaamheden en de werktijden worden bepaald
3. Op welke manier het werk en degene die de werkzaamheden uitvoert zijn opgenomen in de organisatie en de bedrijfsvoering van de opdrachtgever
4. Wel of niet de plicht hebben om het werk persoonlijk uit te voeren
5. De manier waarop het contract over de verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer tot stand is gekomen
6. De manier waarop de beloning wordt bepaald en hoe deze wordt uitgekeerd
7. De hoogte van de beloningen
8. In hoeverre degene die de werkzaamheden uitvoert daarbij commercieel risico loopt
9. In hoeverre degene die de werkzaamheden doet zich als ondernemer kan gedragen, bijvoorbeeld bij:
   1. Het verwerven van een reputatie
   2. Acquisitie
   3. Fiscale behandeling
   4. Het aantal opdrachtgevers voor wie hij of zij werkt of heeft gewerkt
   5. De duur waarvoor hij of zij meestal voor een bepaalde opdrachtgever werkt
10. De mate waarin het contract daadwerkelijk betekenis heeft voor degene die de werkzaamheden uitvoert

Zo bereid je je voor op de handhaving: 7 tips

Hoe zorg je dat je je aan de zzp-wet houdt voordat de handhaving van start gaat? Met deze 7 praktische tips voorkom je boetes en naheffingen van de Belastingdienst.

1. Maak een overzicht van je zzp’ers

Als eerste is het handig om te weten wie de zzp’ers in je organisatie zijn. Sommige lopen misschien al zo lang rond dat je niet eens doorhebt dat ze zelfstandige zijn. Zoek daarom uit aan wie je rekeningen betaalt en welke collega’s zzp’ers mogen inhuren. Vervolgens maak je een overzicht van:

• Alle zzp’ers
• Welk type werkzaamheden ze uitvoeren
• Waarom ze dat doen

Het laatste punt vraag je uit bij de zelfstandigen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat ze bij de flexibele schil horen, om belastingtechnische redenen of omdat ze graag onafhankelijk zijn. Zo krijg je een goed beeld van alle zzp’ers in je organisatie.

2. Bepaal je beleid

Nu je je zelfstandigen in kaart hebt gebracht, stel je vast wat je wilt in je organisatie. Natuurlijk wil je je aan de wet houden, maar je hebt ook een visie op zzp’ers nodig. Werk daarom de volgende punten uit in een nieuw beleid:

• Voor welke werkzaamheden zet je een flexibele schil in?
• Hoe richt je het werk van de flexibele schil in?
• Welke zelfstandigen neem je in loondienst?
• Hoeveel kost het om die zzp’ers in dienst te nemen?
• Wat doe je als ze niet in dienst willen en wat betekent dit voor je organisatie?

Bij het laatste punt bedenk je een plan B. Als je door tip 1 al weet dat je zzp’ers niet in loondienst willen, dan kan dit ook plan A zijn. Op die manier zorg je als HR-professional dat je organisatie goede keuzes maakt over werknemers en zelfstandigen.

3. Ga in gesprek met zelfstandigen

Zodra je helder hebt wat je wilt, ga je in gesprek met je zzp’ers. Zeg aan het begin van het gesprek dat je beide hebt geaccepteerd hoe je tot op dat moment met elkaar hebt samengewerkt, maar dat dat vanaf nu niet meer kan. Daarna leg je uit op welke manier je verder wilt gaan. Het is vooral belangrijk dat je als opdrachtgever op afstand staat van de werkzaamheden. Dat houdt in dat je geen gezagsverhouding hebt en hem of haar niet managet. Is de zelfstandige akkoord? Dan leg je dit vast in een nieuwe overeenkomst.

Het kan natuurlijk ook dat de zzp’er niet openstaat voor de nieuwe manier van werken, of dat nu als zelfstandige of als werknemer is. In zo’n geval kun je de samenwerking beëindigen. Of je kiest ervoor om voor hem of haar loonbelasting en premies af te dragen, zodat je toch aan je belastingverplichtingen voldoet. Het is dan aan de zzp’er om aan de Belastingdienst uit te leggen waarom de opdracht volgens hem of haar toch zelfstandig is. Houd er wel rekening mee dat je diegene dan behandelt als werknemer met alle rechten en plichten die daarbij horen, zoals niet zomaar ontslaan, doorbetalen bij ziekte en pensioenopbouw.

4. Maak afspraken met je branche

Om een gelijk speelveld te creëren, is het een goed idee om in gesprek te gaan met je branche. Bepaal met elkaar voor welke opdrachten je geen zzp’ers meer inhuurt, omdat het eigenlijk dienstverbanden zijn. Zo voorkom je dat zelfstandigen naar je concurrenten gaan. Ook kun je samenwerken met de branche en zorgen voor een soepele overgang als de handhaving begint.

5. Overleg met de Belastingdienst

De kans is groot dat je een aantal twijfelgevallen hebt in je organisatie. Bij sommige constructies is het nu eenmaal niet duidelijk of het een zelfstandige opdracht of dienstverband is. Bespreek deze gevallen met de Belastingdienst en vertel hoe je van plan bent om ermee om te gaan. Vervolgens maak je hier samen afspraken over. Zo weet je zeker dat je je aan de wet houdt en niet voor verrassingen komt te staan.

6. Blijf je zzp-opdrachten monitoren

Bij de handhaving van de wet DBA weegt de Belastingdienst meerdere aspecten mee. Hierbij zijn de feitelijke omstandigheden, dus hoe je in de praktijk samenwerkt met een zzp’er, het belangrijkst. De inhoud van de overeenkomst van opdracht of het contract weegt minder zwaar mee. Het is dus niet voldoende om het alleen goed op papier te hebben staan. Check daarom eens in de zoveel tijd je arbeidsrelaties. Werkt een zelfstandige nog steeds zoals afgesproken? Zo niet, pas dan de opdracht aan of bied hem of haar aan om in loondienst te komen werken.

7. Maak gebruik van hulpmiddelen

Om vast te stellen of je te maken hebt met een zzp’er of werknemer, zijn er allerlei hulpmiddelen. Hier kun je geen rechten aan ontlenen, maar ze helpen je wel om een onderbouwde keuze te maken. Gebruik bijvoorbeeld:

• De checklist van de Belastingdienst. Hier staan alle criteria voor loondienst op een rij, zodat je kunt bepalen of het om een zzp’er of werknemer gaat. 
• De website hetjuistecontract.nl. Deze komt binnenkort in de lucht, samen met de campagne ‘zzp, ja of nee’. Je vindt hier handreikingen en andere handige informatie.
• Een modelovereenkomst van de belastingdienst. Let hier wel mee op, want de feiten en omstandigheden in de praktijk wegen zwaarder dan wat je op papier hebt staan.
• Hulp van de Belastingdienst voor het bepalen van loondienst of zelfstandigheid. Deze pagina helpt je om schijnzelfstandigheid te voorkomen en biedt een overzicht van maatregelen tegen schijnconstructies.
• Voorbeelden per beroepsgroep. Twijfel je over het juiste contract? Hier vind je voorbeelden per beroepsgroep die kunnen helpen bij het kiezen van het juiste contract.

Gevolgen voor het pensioen

Wat gebeurt er bij een overtreding?

Op dit moment controleert de Belastingdienst al op schijnzelfstandigheid. Als hier sprake van is, krijg je een waarschuwing. Daarna heb je 3 maanden de tijd voor verbeteringen. Dit is zonder verdere gevolgen, tenzij je kwaadwillend bent. Dat is het geval als je bewust en met opzet de wet DBA overtreedt. Vanaf 1 januari 2025 verandert dit. Dan kan elk bedrijf te maken krijgen met boetes en naheffingen bij schijnzelfstandigheid. Die betaal je met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2025. Als een inspecteur je al eerder gewaarschuwd heeft, dan is het zelfs vanaf de datum van de eerste waarschuwing in 2024.

De bedragen zien er bijvoorbeeld uit zoals in de casus hieronder.

Voorbeeldcasus

Een belastinginspecteur komt er in april 2025 achter dat er bij een bedrijf een schijnzelfstandige werkt. Deze persoon verdient 5.000 euro per maand. Over de afgelopen 5 maanden had de opdrachtgever loonbelasting moeten betalen. Dit is ongeveer 1.400 euro per maand, wat uitkomt op een totaal van 7.000 euro. 

Daarnaast moet het bedrijf met terugwerkende kracht de premies voor werkgever- en werknemersverzekeringen betalen. Die bestaan uit zo’n 20% van het loon, wat neerkomt op een totaal van ongeveer 5.000 euro. De totale naheffingen komen daarmee op 12.000 euro.

Over die naheffingen krijgt het bedrijf een boete. Die boete is 25% van het naheffingsbedrag, waardoor er nog eens 3.000 euro bij komt. Het totale bedrag dat de werkgever moet betalen, is dus 15.000 euro.